Неліктен бүкіл әлемде логистиканың танымалдығы артып келеді?
Логист мамандығы цифрлық, онлайн-сауда және жеткізу қызметтерінің дамуына байланысты өте кең таралды. Ал сарапшылар осы саланың және оның әртүрлі салаларының одан әрі дамуын болжайды, мысалы, кросс-докинг, онда барлық тауарлар ұзақ мерзімді сақтауға тоұтамай, клиентке мүмкіндігінше тез жіберіледі.
Логистикалық процестерді оңтайландыруды іздеу үнемі жалғасуда. Интермодальды тасымалдау бағыты қарқынды дамып келеді, онда логистикалық маршрутқа жүктерді тасымалдау үшін әртүрлі көлік түрлерін пайдалануды қамтиды.
COVID-19 пандемиясы сонымен қатар барлық логистикалық жеткізу тізбектерін жаңартуға және жеделдетуге өз үлесін қосты. Пандемияның қиындықтарына жауап ретінде көптеген логистикалық компаниялар жаңа жағдайларға бейімделді, жаңа технологияларды енгізді және өздерінің операциялық процестерін жақсартты.
Логистика Қазақстандағы болашағы зор мамандықтардың бірі екені рас па?
Ия, дәл солай! Біздің елімізде логистикаға мемлекеттің табысты экономикасын құрудағы басты орындардың бірі беріледі. Ең алдымен, Қазақстанның Еуропа мен Азия арасында стратегиялық маңызды географиялық орналасуына байланысты, бұл біздің елімізді трансконтиненталдық логистикалық тізбектерде өте маңызды транзиттік торапқа айналдырады. Қазақстан аумағы арқылы өтетін транзиттік жүктердің көлемі 2023 жылы 21%-ға ұлғайып, 32,3 млн тоннаға жетті. Барлық бағыттар бойынша оң динамика байқалады.
Қазақстанның Жібек жолы сияқты халықаралық сауда жолдарына, әртүрлі халықаралық бірлестіктерге – Шанхай ынтымақтастық ұйымына (ШЫҰ), Еуразиялық экономикалық одаққа (ЕАЭО) белсенді қатысуы, әртүрлі елдермен сауда қарым-қатынастарын орнатуы салаға елеулі инвестицияларды және түрлі инфрақұрылымдық жобаларды, әуежайларды, теңіз порттарын, хабтарды және логистикалық орталықтарды дамытуға әкелді.
Мемлекет үлкен қаражат сала отырып, логистикалық сектордың дамуын белсенді қолдайды, инфрақұрылым мен инновацияға инвестиция салатын компанияларға салықтық жеңілдіктер мен субсидиялар ұсынады. Бұл қолдау логистикалық саланың жедел дамуына және шетелдік инвестицияларды тартуға ықпал етеді.
Логистикалық сектор шағын және орта бизнесті дамытуға көптеген мүмкіндіктер береді. Жаңадан ашылған кәсіпорындар жедел жеткізу, логистикалық процестердің аутсорсингі және қойма қызметтері сияқты мамандандырылған логистикалық қызметтерімен сектордың өсіп келе жатқан қажеттіліктеріне органикалық түрде енеді.
Саланың мұндай қарқынды дамуы кадрларға деген қажеттілікке әсер ете алмады. Тек жол жобалары аясында бүгінде 17 мыңнан астам қазақстандық жұмыспен қамтылды.
Бүгінгі таңда логист маманына қандай білім қажет?
Тасымалдауды, қоймалауды, менеджмент негіздерін, экономиканы, коммерцияны, құжат айналымын, көлік және кеден заңнамасының нормаларын ұйымдастырудағы дәстүрлі білімдерден басқа, заманауи логистика маманында кеңірек көзқарас пен құзыреттер жиынтығы болуы керек. Заманауи технологиялардың дамуымен логист мамандығы логистика саласына белсенді түрде еніп жатқан автоматтандыру, блокчейн және заттар интернеті (IoT) сияқты басқа да маңызды бағыттармен түйісе бастады. Заманауи логист цифрлық технологияларды жақсы білуі, жүйелі ойлауы, бағдарламалау, робототехника негіздерін білуі, жасанды интеллектпен жұмыс істеуі, жобалар мен процестерді басқара білуі қажет.
Қазақстан өзінің көліктік инфрақұрылымын цифрландыру бойынша белсенді жұмыс істеуде, бұл біздің еліміздегі логистердің жұмысын технологиялық жағынан озық етеді. Мысалы, Қазақстандық жол ғылыми-зерттеу институты оны басқаруды оңтайландыруға мүмкіндік беретін Қазақстанның жол инфрақұрылымының виртуалды көшірмесін жасайды. Институт мамандары жолдар мен көшелердің үшөлшемді жоспарын көрсету үшін 3D бейне сканерлеу технологиясын пайдаланады. Осындай бірыңғай базаны құру жол желісін басқарудың тиімділігін арттырады және оған қызмет көрсету шығындарын азайтады. Қазақстанның автожолдарының жалпы ұзындығы бүгінде 95 мың шақырымды құрайтынын ескерсек, институт атқарып жатқан жұмыстың ауқымы туралы болжам жасауға болады.
Логистикалық процестерде тұрақты дамудың жаһандық трендінің дамуымен экологиялық аспектілерге де назар аударылады. Экологиялық таза технологиялар енгізілуде, қоршаған ортаға ластаушы шығарындыларды азайту үшін маршруттар оңтайландырылуда, электр және гибридті көлік құралдарын пайдалануға баса назар аударылуда.
Логист болу үшін қай жерде оқу керек?
Қазақстанда логистика саласындағы кадрларға сұраныстың артуына байланысты осы бағыт бойынша білім беру бағдарламаларын таңдау мүмкіндіктері де кеңеюде. Жетекші университеттер логистика, жеткізу тізбектерін басқару және басқа да шектес пәндер бойынша мамандандырылған бағдарламаларды ұсынады.
Қазақстанда логист мамандығына 20 жоғары оқу орнында оқуға болады:
1. Азаматтық авиация академиясы
2. Логистика және көлік академиясы
3. Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
4. Алматы менеджмент университеті
5. Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті.
6. Л.Б. Гончаров атындағы Қазақ автомобиль-жол институты
7. С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті
8. Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті
9. Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық зерттеу техникалық университеті
10. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
11. Қазақ-Британ техникалық университеті (магистратура)
12. Қазақ-неміс университеті
13. Ә. Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті
14. Академик Е.Ә. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті
15. Қарағанды Қазтұтынуодағы университеті
16. М. Дулатов атындағы Қостанай инженерлік-экономикалық университеті
17. Халықаралық көлік-гуманитарлық университеті
18. «Тұран» университеті
19. К. Сағадиев атындағы Халықаралық бизнес университеті
20. М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті
Міне, логистика саласында дамығысы келетін студенттер үшін жақсы мүмкіндіктері бар университеттердің қызықты ұсыныстары.
Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті (ШҚТУ)
Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университетінде 6В11301 «Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану» білім беру бағдарламасы бойынша мамандар даярланады. Бағдарлама тасымалдауды ұйымдастыру, көлік логистикасы және жол қозғалысы қауіпсіздігі саласында жоғары білікті кадрларды даярлауға арналған және материалдық ағындар, көлік процестері, логистикалық жүйелер, көлік түрлерінің өзара іс-қимыл принциптері, көрсеткіштерді есептеу дағдылары туралы білімді қалыптастырады.
ЖОО-ның өңірдің өнеркәсіптік кәсіпорындарымен және көлік компанияларымен кең байланыстары бар, онда түлектер оқу кезінде де практикалық қызметпен танысып, қажетті дағдыларды ала алады. Кәсіби құзыреттілікті қалыптастыруға бағытталған оқыту үшін университет Мәскеу мемлекеттік автомобиль-жол техникалық университетімен (МАДИ, Мәскеу қаласы, РФ), Wrocław University of Science and Technology (Вроцлав қаласы, Польша), Тяньцзинь кәсіби институтымен (Тяньцзинь қаласы, Қытай), «Astana Motors Manufacturing Kazakhstan», «Allur», «Қазмырыш» компанияларымен бірлескен ынтымақтастық туралы шарттар жасасты. Студенттер студенттік ғылыми жұмыстар конкурстарына, жас ғалымдар мен студенттердің республикалық және халықаралық ғылыми конференцияларына белсенді қатысады.
Осы бағыт бойынша ЖОО-да «Лу Бань шеберханасы» заманауи инновациялық зертханасы құрылды, ол қазірдің өзінде көлік қызметтері саласында, атап айтқанда: интеллектуалды көлік жүйелері мен жүк тасымалдауды, көлік логистикасын және жол қозғалысын ұйымдастыруда пилотсыз көлік құралдарының қозғалысын қамтамасыз ететін жүйелер, жол қозғалысы қауіпсіздігін, жүргізушінің мінез-құлық психофизиологиясын қамтамасыз ету, көлік жүйелерін жобалау және басқару, соның ішінде жол қозғалысын басқарудың заманауи цифрлық жүйелерін қолдануды ескере отырып білікті мамандарды дайындай алады.
Ә. Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті (ҚарТУ)
Сондай-ақ студенттерге практикалық дағдыларды меңгеруге мүмкіндік беретін Ә. Сағынов атындағы ҚарТУ өнеркәсіптік кәсіпорындармен және көлік компанияларымен де жақсы байланыс орнатты.
«Атамекен» Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының қазақстандық жоғары оқу орындарының білім беру бағдарламалары рейтингінің нәтижелері бойынша 2023 жылы жоғары оқу орнының «Логистика» бағдарламасы 1-ші орынды иеленді. «Атамекен» ҰКП білім беру бағдарламаларының жыл сайынғы рейтингі Қазақстанның жетекші компаниялары мен нарықтың түрлі сарапшылары қатарынан жұмыс берушілердің тікелей қатысуымен жасалады. Бағалау кезінде оқытушылардың практикалық тәжірибесі, бағдарламаларды әзірлеуге өндірушілердің қатысуы, халықаралық аккредиттеудің болуы ескеріледі, сондай-ақ түлектердің жұмысқа орналасу деңгейіне талдау жасалады.
Егер сіз үшін логистиканы оқыту үшін университетті таңдау кезінде шетелдік тағылымдамалар мен практикалар үшін мүмкіндіктер, сондай-ақ қосымша артықшылықтар мен тәжірибе бере алатын осы бағыттағы университеттің халықаралық серіктестіктері маңызды болса, онда біз тағы бірнеше нұсқаны қарастыруға кеңес береміз.
Қазақстан-Неміс университеті (ҚНУ)
Университет халықаралық ынтымақтастыққа баса назар аударады әрі логистика және сабақтас пәндер саласындағы стандарттар бойынша сапалы білім береді. ҚНУ неміс университеттерімен ынтымақтастықтың арқасында екі диплом алу мүмкіндігін ұсынады. Германиядан және Еуропаның басқа елдерінен келген түрлі университеттермен және компаниялармен белсенді ынтымақтастықтың арқасында студенттер академиялық алмасу, халықаралық конференциялар мен жобаларға қатысу үшін кең мүмкіндіктерге ие. Бұл студенттерге халықаралық тәжірибе алуға мүмкіндік береді және халықаралық мансаптың болашағын ашады. ҚНУ оқытушыларының біліктілігі жоғары және халықаралық жобаларда жұмыс тәжірибесі бар. Олардың көпшілігі жетекші неміс және еуропалық университеттердің түлектері болып табылады, бұл оқытудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. «Атамекен» ҰКП-ның 2022 жылғы рейтингінің нәтижелері бойынша ЖОО-ның «Логистика» бағдарламасы 1-ші орынды иеленді. ҚНУ – логистика саласында сапалы және халықаралық бағдарланған білім алғысы келетіндер үшін тамаша таңдау.
Қазақстан-Британ техникалық университеті (ҚБТУ)жанындағы Қазақстан теңіз академиясының магистрлік бағдарламасы
Қазақстан Теңіз академиясы «көлік инженериясы және жоспарлау» логистикасы бойынша бір ғана магистрлік бағдарламаны ұсынады, бірақ өз мамандығы бойынша әлемдік, трендтік білімді меңгерген Қазақстан мен Нидерландының көлік индустриясының жұмыс істеп жүрген мамандарын оқытуға тарту арқылы студенттерге өзекті білім мен дағдыларға кепілдік береді. Сондай-ақ, көлік саласындағы қазақстандық мамандарды оқыту процесіне тарту магистранттарды еліміздің ағымдағы ахуалында қажетті дағдылар жиынтығымен қамтамасыз етеді, бұл олардың оқуды аяқтағаннан кейін елдің көлік саласына интеграциялануын жеңілдетеді. Білім беру бағдарламасын меңгерген адамдарға «көлік инженериясы және жоспарлау» мамандығы бойынша техника және технология магистрі академиялық дәрежесі беріледі және олар тасымалдауды ұйымдастыру жөніндегі инженер, жүк тасымалдарының экспедиторы, кеденмен жұмыс жөніндегі менеджер және т.б. сияқты мамандықтар бойынша жұмыс істей алады.
Қазақстанда логистика саласында қандай бос орындар бар және жалақысы қандай?
Қазақстандағы логистика бағдарламаларының түлектері экономиканың әртүрлі секторларында түрлі бос жұмыс орындарына сене алады. Міне, бірнеше типтік лауазымдар мен жалақы деңгейлері.
Логистика жөніндегі менеджер, жеткізілім тізбектерін басқару жөніндегі маман, логистика жөніндегі талдаушы, логист – бұл логист мамандары атқара алатын жұмыстардың бірнешеуі ғана.
Бастапқы деңгей
1. Логистика жөніндегі талдаушы
Міндеттері: логистикалық операциялар бойынша деректерді талдау, процестерді жақсарту жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу, деректерді талдау үшін бағдарламалық жасақтамамен жұмыс.
Жалақысы: айына 220 000 – 400 000 KZT.
2. Қойма менеджері
Міндеттері: қойма операцияларын басқару, қорларды бақылау, қойма қызметкерлерінің жұмысын ұйымдастыру.
Жалақысы: айына 200 000 – 380 000 KZT.
3. Жөнелту жөніндегі менеджер
Міндеттері: халықаралық жүк тасымалының орындалуын ұйымдастыру және бақылау, құжаттарды ресімдеу, кеден органдарымен өзара іс-қимыл жасау.
Жалақысы: айына 220 000 – 400 000 KZT.
Жоғары лауазымдар
1. Логистика жөніндегі директор
Міндеттері: компанияның барлық логистикалық қызметін басқару, стратегиялық жоспарлау, барлық бөлімдердің жұмысын үйлестіру, шығындарды оңтайландыру.
Жалақысы: айына 500 000 – 1 200 000 KZT.
2. Жеткізу тізбектерін басқару жөніндегі директор
Міндеттері: жеткізу тізбектерін стратегиялық басқару, оңтайландыру жобаларын әзірлеу және енгізу, негізгі жеткізушілермен және тұтынушылармен өзара әрекеттесу.
Жалақысы: айына 600 000 – 1 300 000 KZT.
Бүгінгі таңда Қазақстан халықаралық логистикалық жеткізу тізбегіне белсенді интеграциялануда. Жібек жолы және трансшекаралық ынтымақтастық бағдарламалары сияқты халықаралық бастамаларға қатысу логистикалық компаниялар мен мамандар үшін жаңа мүмкіндіктер ашады, бұл өз кезегінде логистикалық ағындарды тиімді басқаруға қабілетті білікті логистерге жоғары қажеттілік тудырады. Ірі жобаларда жұмыс істеу мүмкіндігі қазақстандық логистерге кәсіби даму мен мансаптық өсу үшін бірегей мүмкіндіктер береді. Сондықтан логистиканы өз мамандығыңыз ретінде таңдау өте орынды және сіздің алдыңызда үлкен көкжиектер ашады.
XII Қазақстан-Германия логистикалық форумы «Қазақстан – Еуропа мен Азия арасындағы көпір»
Осы бағытта оқитын студенттер үшін логистика саласындағы өте қызықты және пайдалы іс-шараны Қазақстан-Неміс университеті (DKU) ұйымдастырып отыр. Логистикалық форум қазақстандық және халықаралық ғалымдарды, тәжірибелі сарапшылар мен бизнес өкілдерін тарта отырып, жыл сайын өткізіледі. Жоғары оқу орнына оны ұйымдастыруға Германияның СІМ және Германияның академиялық алмасу қызметі (DAAD) қолдау көрсетеді. Іс-шараға қатысу студенттерге осы бірегей платформа аясында ғана алуға болатын тиісті практикалық білімнің үлкен қабатын береді.
Ағымдағы жылдың қыркүйек айында «Қазақстан – Еуропа мен Азия арасындағы көпір» атты кезекті XII Қазақстан-Германия логистикалық форумы өтті. Ол жерде студенттер «KAZLOGISTICS» Қазақстан көлікшілер одағы, ОАӨЭЫ және ECATA институттары (Үрімші, Қытай) сияқты ірі халықаралық логистикалық компаниялар мен қауымдастықтардың өкілдерінен, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Германия және басқа да көптеген жоғары оқу орындарының сарапшыларынан логистика тенденциялары туралы қызықты таныстырылымдарды тыңдады.
Форумды Германияның Алматыдағы Бас консулы Маттиас Кислер ашты. Ол Еуропа мен Азия арасындағы өмірлік маңызды көпірді қамтамасыз етудегі Қазақстанның шешуші рөлін және тұтастай алғанда қазіргі әлемдегі логистикалық жүйелердің маңызды рөлін атап өтіп, оны бірінші кезекте оның жаһандануымен байланыстырды.
Форумға қатысушылар логистика саласындағы цифрландыру, Қазақстанның көлік мүмкіндіктері, логистика саласындағы кадрларды даярлаудың инновациялық тұжырымдамалары, Қазақстанда және әлемде контейнерлендіру, санкцияларды шектеу және олардың Қазақстандағы сыртқы экономикалық қызметке әсері және басқа да көптеген қызықты тақырыптарды қозғады.
Қазақстан-Неміс Университеті жанындағы LogCentre-дің негізін қалаушы Профессор Дитрих Тесс «Инклюзия – Германия тәжірибесі және Алматы үшін ұсыныс» тақырыбында сөз сөйледі. Қала бойынша көлік қозғалысының ыңғайлылығы да логистиканың бір саласы. Ондағы мүмкіндігі шектеулі жандар үшін жайлылықты есепке алу өте маңызды. Ол соңғы жылдары қалада бірқатар елеулі ілгерілеушіліктердің орын алғанын, мәселен, барлық дерлік жоғары оқу орындары мен көптеген қоғамдық орындарда зағип жандарға арналған арнайы жолдың орнатылғанын атап өтті. Спикер нақты мәселелерге де назар аударды. Мысалы, Қабанбай батыр көшесі мен Абылай хан даңғылының қиылысындағы жерасты өткелінде профессор мүгедектерге арналған керемет лифтілерді тапты, бірақ оларды басқаруға арналған түймелер орналасқан жер күлсалғышқа айналса, тағы бір жерлерде сымдары үзілген, яғни бүкіл жүйе орнатылғанымен, ештеңе жұмыс істемейді. Профессор сонымен қатар соңғы бес жылда пойыздар үнемі кешігіп келіп жүрген Германиядағы проблемалармен де бөлісті.
Заманауи логистиканың басты ерекшелігі – оның барған сайын айқын көрінетін пәнаралық сипаты және әртүрлі пәндердің тоғысында білімі мен құзыреті бар мамандар саласы үшін өзектілігі. Профессор Дитрих Тесс атап өткендей, логистика – бұл елдер мен континенттер арасындағы тасымалдау ғана емес, сонымен қатар осы саладағы әртүрлі кластерлер. Мысалы, Германияда неміс логистиктерінің тек 20%-ы ғана «үлкен логистика» деп аталатын салада жұмыс істейді, ал 80%-ы оның әртүрлі салаларында жұмыс істейді және тұтастай алғанда олар елдің өнімділігін анықтайды. Бұл қойма ішіндегі, логистикалық орталықтардағы, көлік өндірісі сияқты өндірістік кәсіпорындардың ішіндегі логистика, мұнда бөлшектерді үйлесімді жеткізу қажет және т.б. Иә, өндіріс – ең алдымен технология, бірақ өндірістік процесс – бұл толығымен логистика. Сарапшының пікірінше, қазақстандық кәсіпорындардың еңбек өнімділігінің төмен болуының себебі – бұл түсініктің жоқтығы.
Профессор Германияның Дортмунд қаласының үлгісі бойынша мегаполисті дамыту міндеттерін шешу жөнінде бірлесіп жұмыс істеу үшін әртүрлі жоғары оқу орындарының, Алматы кәсіпорны мен қала әкімшілігінің студенттерін біріктіру қажеттігі туралы айтты, мұнда қала кәсіпорындары ЖОО-лар үшін ғылыми-зерттеу, оқыту жұмыстары жүргізілетін және нақты міндеттер шешілетін жеке орталық салған.
Yessenov University-дің өкілі Абзал Табылов Қазақстанның теңіз қақпасы – Ақтау портының даму перспективаларына тоқталды. Қазақстанның көлік-логистикалық кластерінің қалыптасуы Қытай – Қазақстан – Кавказ – Еуропа және «Солтүстік – Оңтүстік» ИНОГЕЙТ бағыты бойынша «ТРАСЕКА» халықаралық көлік дәліздерінің құрамдас бөлігі болып табылатын осы порттың дамуымен тікелей байланысты. Портта еліміздің транзиттік әлеуетін айтарлықтай кеңейтетін және Қазақстанның көлік жүйесін халықаралық дәліздермен одан әрі интеграциялауға ықпал ететін контейнерлік сток-хаб құру жөніндегі үлкен жобаны іске асыру жоспарланған.
«Самұрық-Қазына» АҚ-ның сарапшысы Тимур Оспановтың жақын арада салада жұмыс істеу үшін қандай тілдерге сұраныстың көп болатыны туралы болжамдарын тыңдау қызықты болды. Оның пікірінше, қытай тілі кем дегенде 10-15 жыл бойы өте өзекті болып қала береді, бірақ содан кейін логистикалық бағыттардың екпіні біртіндеп өзгереді және тағы екі тілді – хинди және суахили тілдерін білу қажет болады. Суахили Африкада әмбебап тілге айналуда.
Форум күні бойы жалғасты, спикерлердің баяндамалары қосымша сұрақтармен және қызу талқылаумен аяқталды. Логистика саласында кәсіби деңгейін дамытуға ұмтылатын барлық студенттерге жыл сайынғы форумға қатысуға міндетті түрде жазылуға кеңес береміз.
АННОТАЦИЯ
Профессия логиста является одной из самых перспективных в плане развития и карьерного роста. Развитие цифровых технологий, онлайн-торговли, высокая конкуренция и, как следствие, увеличение объема доставок грузов по всему миру и поиск уникальных решений, влекут за собой постоянную потребность в квалифицированных кадрах. Казахстан, занимая стратегическое положение между Европой и Азией, активно интегрируется в трансконтинентальные логистические цепочки. Поэтому подготовка кадров в сфере логистики оправданна и актуальна. Образовательные программы, по которым можно обучиться на логиста, представлены в 20 казахстанских вузах.
ความคิดเห็น