Ағарту жүйесі – еліміздің ең ауқымды және күрделі салаларының бірі. Бүгінде бейінді ведомствоның қарамағында 22 мың білім беру ұйымы, оның ішінде 11,5 мыңнан астам балабақша, 8 мың мектеп, 772 колледж бар. 6 млн. бала оқытумен қамтылды, 600 мыңға жуық педагог жұмыс істейді. Бұл біздің жүйе аясындағы өз балаларының өміріне алаңдаулы ата-аналарды, ата-әжелерді, жалпы еліміздің барлық жұртшылығын есептемегендегі көрсеткіш. Қазіргі таңда Білім Министрлігінің күш-жігері барлық деңгейлерде және барлық өңірлерде білім беру сапасын біркелкі арттыруға, балалар үшін қолайлы және қауіпсіз білім беру ортасын қамтамасыз етуді бақылауға, цифрлық технологияларды оқыту процесіне интеграциялауға және, әлбетте, мемлекеттің білім беру саясатының басты бағыттаушылары – педагогтердің кәсіби дамуына бағытталған.
Қазақстан Республикасының оқу-ағарту бірінші вице-министрі Наталья ЖҰМАДІЛДАЕВА журнал оқырмандарына осы саладағы өзекті бастамалар мен басым міндеттер жайында баяндап беруге қуана келісті.
– Наталья Васильевна, жуырда «Digital Kazakhstan: жаңа замандағы білім беру» саммиті өтті. Қазіргі оқыту үдерісі технологиялық әдістермен қаншалықты қамтылған? Соңғы уақытта білім беруді цифрландыру саласында қандай жаңалықтар болды?
– Биыл дәстүрлі тамыз кездесулері саммиттің жаңа форматында өтті, оның басты тақырыбы – цифрлық білім беру болды. Қазақстан технологияларды дамыту саласындағы барлық жаһандық үрдістердің серпінін сақтауға тырысады және оларды білім беру үдерісімен ықпалдастырудың тиімді мүмкіндіктерін іздейді. Қазіргі таңда біздің министрлік мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына жасанды интеллект элементтерін енгізуді қолға алды.
Мектеп оқулықтарының 100%-ы цифрлық форматқа ауыстырылды. Олар қазір 11 платформада қолжетімді. Сонымен қатар, баспалар оқу материалын қабылдауды жеңіл әрі түсінікті ететін, визуализациясы жоғары деңгейдегі электрондық оқулықтарды дайындау бойынша жұмыстар жүргізуде.
Жазғы демалыс кезінде болашақ бірінші сынып оқушыларының тең бастапқы мүмкіндіктерін қамтамасыз ету мақсатында 2,9 мың мектепті, 115 мыңға жуық баланы және 5,1 мың педагогты қамтитын «Балақайлар мектебі» атты мектепке дейінгі қысқа мерзімді бағдарлама ұйымдастырылды.
Пилоттық режимде Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Қызылорда және Ақтөбе облыстарының мектепке дейінгі ұйымдарымен бірлесіп, балаларды үйде тәрбиелеп отырған ата-аналарға денсаулық, тамақтану, тәрбие ісі, дағдыларды дамыту және өзара қарым-қатынас бойынша қолжетімді әрі түсінікті мазмұн ұсынатын «Беске дейін үлгер» мобильдік қосымшасы сынақтан өткізіледі. Қосымшаның мазмұны әлемдік институттардың нейробиологиялық зерттеулерінің ғылыми деректері негізінде әзірленген және біздің мәдени-тарихи дамуымыздың ерекшеліктерін ескереді. Қолданбаны толық масштабтау қараша айына жоспарланған. Сондай-ақ, қолданба қамтитын мазмұн сабақтарға арналған идеялар мен практикалық кеңестерді ұсына отырып, кеңес беру орталықтарында қолданылады. Ата-аналар мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу және дамыту мәселелері бойынша тәулік бойы әдістемелік және психологиялық сүйемелдеу алады.
Сонымен қатар, eGovMobile мобильді қосымшасында «Bilim» жаңа білім беру қызметі іске қосылды. Электрондық үкімет порталындағы цифрлық құжаттардың тізімі орта білім туралы аттестатпен толықтырылды. Техникалық және кәсіптік білім туралы дипломдар да бар.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша биыл қазақстандық мектептерде сапалы Интернет көрсеткіші айтарлықтай өсті. Жоғары жылдамдықты интернетті қамтамасыз ету үшін 1731 мектеп STARLINK-ке қосылды.
– Сіз үнемі елдің әртүрлі аймақтарына барасыз. Мұғалімдердің, ата-аналардың көңіл-күйі қандай? Қандай өңірлердің, әкімдіктердің, білім басқармаларының тәжірибесін ерекше атап өте аласыз?
– Мемлекет басшысының 2023-2024 жылдардағы Жолдауларында білім беру жүйесіне балаларға берілетін білім сапасын түбегейлі арттыру міндеті қойылды. Мүмкін, осыған сүйене отырып, біз ата-аналардың да, мұғалімдердің де көңіл-күйін анықтай алатын шығармыз.
Білім берудің әлеуметтік лифтке айналғаны жайлы түсінік нық қалыптасты, сондықтан да ата-аналар баланың қауіпсіз, жайлы білім беру ортасында болғанын қалайды.
Мұғалімдерге келетін болсақ, олардың рөлі бүгінде айтарлықтай өзгеруде. Жақында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа Жолдауында: «Әділ Қазақстанды құруда мектеп мұғалімдері шешуші рөл атқаратынына нық сенімдімін», – деп атап өтті.
Мұғалім білім мен ақпараттың жалғыз көзі емес. Балалардың көбі мұғалім телефонның интернет, Google секілді мүмкіндіктерімен бәсекелесе алмайды, одан азырақ біледі деп санайды. Белгілі бір дәрежеде - бұл шындық. Адам асқан білімге ие бола алмайды, жасанды интеллекттің ойлау жылдамдығын, қазір кез-келген оқушы қолдана алатын ChatGPT ұсынатын мүмкіндіктерді ескерсек, олармен бәсекеге түсе алмайды.
Бірақ мұғалім басқа нәрсемен ерекшеленеді. Бұл, біріншіден, оның балаларға деген сүйіспеншілігі, ал екіншіден, оның өз пәніне адалдығы, оны меңгеруі. Бұл екі қасиет балаларға осы мұғалімнен тәлім алуға және пән турасындағы білімді ғана емес, жалпы өзін тұлға ретінде қалыптастыруға қызығушылық танытуы үшін жеткілікті.
Сондықтан біз қоғамнан келетін бұл сұранысты үздіксіз кәсіби даму жүйесі арқылы реттеуге тырысамыз. Мұғалімнің кәсіби өсу процесін, оның тиімділігін қамтамасыз ету механизмі толығымен әзірленді және бұл жұмыс мұғалімнің өз кәсібін сәтті атқаруына ықпал етеді деп ойлаймыз.
Егер өңірлердің ерекшеліктері туралы айтатын болсақ, бүгінде ешкім бір орында тұрмайтынын, жергілікті атқарушы органдар, білім басқармалары, жеке директорлар ұсынған көптеген бастамалар бар екенін және әр өңірдің білім беру ортасын жақсартуға әсер ететін өзіндік ерекше жағдайлары бар екенін атап өткен жөн.
– Жергілікті жерлердің білім беру сапасын бақылауды жүзеге асыру қалай жүргізіледі?
– Білім беру сапасын үздіксіз арттыру ведомствоның маңызды міндеті болып табылады. Әртүрлі факторлардың әсерін ескере отырып, отандық білім беру бағытының траекториясын неғұрлым нақты анықтау үшін биыл білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінің жаңа моделі құрылды.
Ведомство Ұлттық баяндама қабылдады, оның шеңберінде барлық өңірлер білім беру сапасын арттыру бойынша нүктелік жұмыс жүргізуде. Мақсатты мектептермен жеке жұмыс жалғасуда, онда ерекше назар педагогтарды оқытуға бағытталған.
Тамыз саммитінде Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев былай деп атап өтті: «Білім берудің басым міндеті – үдеріс сапасын арттыру. Алғаш рет "білім сапасы" ұғымы заңнамалық түрде бекітіліп, Білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінің жаңа моделі құрылды.
Бірақ білім берудегі басты тұлға мұғалім болып саналады және бүкіл қоғамның табысты болашағы оның кәсібилігіне байланысты.
Мұғалімдердің қолайлы жағдайда жұмыс істеуі маңызды, бұл үшін аймақтар жергілікті жерлердегі заңдарды дұрыс жүзеге асыруы керек. Жаңашылдығы мен шығармашылығы білім сапасы мен балаларымыздың әл-ауқатын жақсартуға ықпал ететін педагогтарды қолдауға ерекше назар аудару қажет».
– Мектептерге қатысты, МОДО мен PISA-ның соңғы зерттеулері нені көрсетті, олардың нәтижелері бойынша мектептерге қандай міндеттер қойылды?
– PISA 2022 зерттеуінде қазақстандық 15 жастағы білім алушылардың нәтижелері математикалық және оқу сауаттылығы бойынша шамамен 2018 жылдың деңгейінде қалды және жаратылыстану-ғылыми сауаттылық бойынша айтарлықтай өсуді көрсетті (+26 балл), ал көптеген елдерде барлық үш бағыт бойынша көрсеткіштердің айтарлықтай төмендеуі байқалады.
Осыған қарамастан, Халықаралық салыстыруда Қазақстанның білім алушылары ЭЫДҰ елдеріндегі өз құрдастарынан едәуір артта қалып отыр. Алдыңғы циклдардағыдай, біздің мектеп оқушыларының функционалдық дағдылары әлі де жеткіліксіз.
Мектептер үшін оқушылар сыни ойлауды, ақпаратты талдау және бағалау дағдыларын дамыта алатын, өз көзқарастарын дәлелді түрде білдіруді үйренетін және білімдерін практикалық қолдануды ұғынатын қолайлы оқу ортасын құру маңызды.
Егер PISA зерттеуі функционалдық сауаттылықты бағалаудың сыртқы халықаралық зерттеуі болса, онда МОДО (білім алушылардың оқу жетістіктерінің мониторингі) – бұл МЖМБС сәйкестігіне оқыту сапасын өлшеудің ұлттық құралы.
МОДО бастауыш және негізгі мектеп оқушыларының оқу, математикалық және жаратылыстану-ғылыми сауаттылығының қалыптасуын бағалайды. Қазіргі уақытта бағалау сапасының анық және сенімді ұлттық құралы ретінде оның маңызды рөлін тану мақсатында МОДО-ны жетілдіру бойынша жұмыс жүргізілуде.
МОДО алғаш рет 2022 жылы өткізілді және білім алушылар ең үлкен қиындықтарға тап болатын оқу бағдарламасының бағыттарын анықтауға, сондай-ақ білім алушылардың оқу тілі, мектептің орналасқан жері мен түрі сияқты параметрлерге байланысты білім жетістіктеріндегі айырмашылықтарды бағалауға мүмкіндік берді.
МОДО қорытындысы бойынша жыл сайын мектептер үшін оқыту мен оқу үдерісін жақсарту бойынша ұсыныстар әзірленеді, әдістемелік көмек көрсетіледі.
Жаңа оқу жылынан бастап «Цифрлық мұғалім» жобасы шеңберінде аз қамтылған отбасылардан шыққан білім алушылармен жұмыс қарқындатылады.
Біздің оқушыларымыз көптеген жеңістерге қол жеткізді. Жыл басынан бері Қазақстан құрамасының қоржыны 12 халықаралық Олимпиадада жеңіп алған 361 медальмен толықтырылды, оның ішінде 41 алтын, 134 күміс, 186 қола бар.
Сингапурда, Қытайда және АҚШ-та робототехника бойынша халықаралық чемпионаттарда қазақстандық оқушылардың бірыңғай табысы ерекше жетістік болды. Лос-Анджелестегі дүниежүзілік ғылыми және инженерлік көрмеде, Өзбекстандағы Авиценна атындағы Халықаралық математикалық Олимпиадада және биология олимпиадасында, Грузиядағы қыздарға арналған халықаралық математикалық Олимпиадада, Қытайдағы химия бойынша Халықаралық Менделеев олимпиадасында жүз пайыздық нәтижелер көрсетті. Қазақстандық оқушылар Балқан түбегіндегі олимпиадада ең мықты жас математиктердің үштігіне кірді.
Біздің оқушыларымыздың осындай жоғары нәтижелері осы жылдың шілде айында Қазақстандағы биология бойынша ең беделді әлемдік Олимпиаданы өткізуге ықпал етті.
IBO-ны өткізу тарихында алғаш рет елордада қатысушы елдердің ең көп саны жиналды. Бұл 81 елден келген 300 жас биолог. Еліміздің құрамасы жүз пайыздық медальдық есепті көрсете отырып, қазақстандық білім берудің жоғары халықаралық имиджін тағы да растады.
– Техникалық және кәсіптік оқыту саласындағы жағдай жайлы айтып өтсеңіз? «Барлығына тегін кәсіптік білім беру» жобасының нәтижелері қандай? Сіздің ведомствоңыздың жергілікті жерлерде ТжКБ ұйымдарымен өзара қарым-қатынасы қалай жолға қойылған?
– Ел экономикасы үшін сапалы кадрлар даярлау – өзекті мәселелердің бірі.
Қазақстанда 772 техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары жұмыс істейді. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша колледждерде мемлекеттік білім беру тапсырысы 145 мың орынға дейін ұлғайды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 12 мыңға артық.
2024 жылдың 1 қыркүйегінен бастап 300 мыңнан астам колледж студенттерінің стипендиясы тағы 50%-ға өсті. Бұл 2022 жылмен салыстырғанда екі есе көп.
Колледждер базасында жаңа оқу жылынан бастап 26 шағын кәсіпорын жұмыс істейді, олар алдағы уақытта өз өнімдерін сата бастайды.
Жаңа оқу жылында 32 қазақстандық студент француз Лионында өтетін WorldSkills 2024 кәсіби шеберлік чемпионатында 30 құзыреттілік бойынша біздің елімізді таныстырады.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, 2025 жылы сұранысқа ие мамандықтар жастар арасынан 100% тегін қамтамасыз етіледі. Бүгінгі таңда бұл көрсеткіш 90% құрайды.
Сонымен қатар, Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 65%, ал 2025 жылы – мемлекеттік тапсырыстың 70% металлургия, машина жасау, көлік, энергетика, IT, құрылыс, инженерия және т. б. сияқты техникалық мамандықтарға қайта бағытталады.
Сондай-ақ, үшінші жыл қатарынан министрлік жұмысқа орналасу міндеттемесі бар кәсіпорындардың өтінімдері бойынша колледждерге талапкерлерді қабылдауды жүзеге асырады, жыл сайын 10 мың адамнан (қазір 20 мың адам оқиды).
Бұл еңбек нарығының сұранысы бойынша мамандарды шығаруға мүмкіндік береді, нәтижесінде кадрларды даярлау сапасы артады.
Өткен оқу жылынан бастап жоғары сынып оқушыларының жұмыс біліктілігін оқыту мақсатында 10-11 сынып оқушыларына колледждер базасында жұмыс біліктілігін алуға мүмкіндік беру бойынша пилоттық жоба іске қосылды.
Бұл оқыту мектептің негізгі оқу бағдарламасымен қатар жүреді. Жоба кадрлар даярлауға көзделген жергілікті атқарушы органдардың қаражаты есебінен ерікті негізде жүзеге асырылады. Әр аймақта 16 жұмысшы біліктілігі және 2 колледж анықталды (мамандықтар: тамақтануды ұйымдастыру, автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, тігін өндірісі және киімді модельдеу, киім дизайны, графикалық және мультимедиялық дизайн, дәнекерлеу ісі, жиһаз өндірісі, шаштараз өнері).
Кәсіптік даярлық колледждер базасында, жалпы білім беретін пәндерді игеру – дәстүрлі түрде жалпы білім беретін мектептер базасында өтеді.
Пилоттық жоба шеңберінде оқуды аяқтағаннан кейін білім алушылар мектеп аттестатымен қатар колледж дипломын алады және еңбек нарығына шығу мүмкіндігіне ие болады.
Қазіргі уақытта мұндай оқытуды 989 оқушы жалғастыруда. Биылғы жылы 900-ден астам оқушыны қабылдау жоспарланған.
ТжКБ жүйесі өте белсенді дамып келеді. 2017 жылдан бастап колледждерде кадрларды даярлауға модульдік-құзыреттілік тәсіл енгізіле бастады. Қазіргі уақытта колледждердің 90%-дан астамы осы тәсіл бойынша мамандар дайындайды. Жеке модуль (білім беру бағдарламасының тұтас бірлігі ретінде әрекет ететін) шегінде еңбек нарығының талаптарын көрсететін нақты еңбек функциясының орындалуын қамтамасыз ететін нақты құзыреттілікті қалыптастыру шеңберінде іскерліктер мен білімдерді кешенді игеру жүзеге асырылады. Бұл ретте негізгі қағида еңбек саласы үшін маңызды оқыту нәтижелеріне бағдарлану болып келеді.
Бұл колледждерге 2022 жылдан бастап академиялық тәуелсіздік беруге ықпал етті. Енді олар жұмыс берушілердің талаптары бойынша өздерінің білім беру бағдарламаларын әзірлеп, енгізе алады. Білім беру бағдарламалары мазмұнының сапасын қамтамасыз ету бағдарламаларға сараптама жүргізу және ТжКБ білім беру бағдарламаларының тізіліміне енгізу арқылы жүргізіледі.
ТжКБ мәселелерін басқару схемасына келетін болсақ, өзара іс-қимыл өңірлер әкімдіктері жанындағы білім басқармаларының ТжКБ бөлімдері арқылы жүзеге асырылады. Әрбір білім басқармасында оқу-әдістемелік бөлмелер (орталықтар) жұмыс істейді. Өңірлердегі білім сапасын білім сапасын қамтамасыз ету департаменттері бақылайды.
– Осы саланың тағы бір жарқын жобасы «Жас маман» бағдарламасы болды, оның аясында көптеген колледждер жаңа жабдықтармен қайта жарақтандырылды. Қазіргі таңда оның нәтижелерін бақылау жүргізіле ме?
– «Жас маман» жобасы Президенттің 2019 жылғы тапсырмасына сәйкес әзірленді. Оның мақсаты – еңбек нарығының талаптарына сәйкес сұранысқа ие мамандықтар бойынша білікті мамандар даярлау үшін 180 колледжді жаңғырту.
«Жас маман» жобасы шеңберінде сатып алынған жабдық оқу процесінде белсенді қолданылады, білім беру сапасын және түлектердің табысты мансапқа дайындығын арттыруға мүмкіндік беретін негізгі құрал болып келеді. Мысалы, ол студенттер өз саласындағы заманауи технологиялар мен процестермен тікелей таныса алатын практикалық сабақтар мен шеберлік сабақтарын өткізу үшін қолданылады.
Көптеген колледждер VR және AR технологияларын қолдана отырып, нақты өндіріс жағдайларын қалпына келтіретін виртуалды шындықты құру үшін тренажерлер мен виртуалды машиналарды сатып алды, бұл әсіресе қауіпті немесе күрделі салаларда оқудың қауіпсіздігі мен тиімділігін арттырады, 18 жасқа толмаған және нақты жабдықпен жұмыс істеуге мүмкіндігі жоқ студенттерді оқытуға мүмкіндік береді.
«Жас маман» жобасы шеңберінде жарақтандырылған ТжКБ ұйымдары жанынан мамандық бейіні бойынша кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру, WorldSkills чемпионаттарына қатысушыларды даярлау, мектеп оқушылары үшін кәсіптік сынамалар жүргізу, түлектер мен мамандарды сертификаттау жүйесі жөніндегі бағдарламаларды іске асыру үшін құзыреттілік орталықтары құрылады.
Қазіргі таңда 260 құзырет орталығы жұмыс істейді, оның ішінде «Жас маман» жобасы аясында – 219. Құзырет орталықтарында 2023 жылы 5301 адам қысқа мерзімді дайындықтан өтті. Ағымдағы жылы тағы 9 құзырет орталығын ашу жоспарлануда.
Қазіргі уақытта 8 орталық ашылды: біреуі Абай облысында мектепке дейінгі тәрбие және оқыту, бастауыш білім беру мамандығы бойынша, екеуі Ақмола облысында – автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, біреуі Қарағанды облысында – бағдарламалық қамтамасыз ету, үшеуі Павлодар облысында – электр жабдықтары, технологиялық процестерді автоматтандыру және басқару, дәнекерлеу ісі және біреуі СҚО ауыл шаруашылығын механикаландыру, тамақтандыруды ұйымдастыру мамандығы бойынша.
Сондай-ақ орталықтар базасында колледждер студенттік бизнес-инкубаторларды ашу бойынша жұмыс жүргізуде, онда инновациялық жобаларды қолдау үшін стартап-алаңдар, халықаралық стандарттарды іске асыру үшін оқу полигондары мен лагерьлер жұмыс істейді.
Сонымен қатар, колледждер басқа ТжКБ ұйымдарының студенттерін нақты жұмыс процестері мен сала талаптарына үйрету үшін жабдықты пайдаланады, бұл түлектердің жұмысқа орналасуға дайындығын арттырады.
Құзырет орталықтарында жұмыс істейтін әлеуметтік әріптестер кәсіпорындарының қызметкерлері де, халықты жұмыспен қамту орталықтарының бағыттары бойынша уақытша жұмыссыз адамдар да тағылымдамадан, біліктілігін арттырудан және қайта оқытудан өтеді.
Колледждерде жабдық жеткізушілерінде оқытылған қызметкерлер құрамы бар, басқа оқу орындарының немесе кәсіпорындардың техникалық жабдықтарына техникалық қызмет көрсету және жөндеу қызметтерін ұсынады, оқытушылар мен оқытылған мамандар жаңа жабдықтың арқасында алған білімдері мен тәжірибелері бойынша кеңестер мен сараптамалық қызметтерді ұсынады.
Тауарларды өндіру және қызмет көрсету үшін жабдықты пайдалану техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарына сапалы оқытуды қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар қаржылық тұрақтылық пен колледждердің дамуына ықпал ететін табыс көздерін әртараптандыруға мүмкіндік береді.
– Бүгінде Қазақстанның жоғары мектебінің тренді білім беруді интернационалдандыру болып кетті, осы тұрғыдан орта білім туралы не айтуға болады? Колледж деңгейіндегі үдеріс қалай жүргізіледі?
– Қазақстан колледждерінде білім беруді интернационалдандыру халықаралық ынтымақтастықты кеңейтуді, халықаралық білім беру бағдарламалары мен стандарттарын енгізуді, сондай-ақ студенттер мен оқытушыларды шетелдік оқу орындарымен алмасуды қамтиды. Бұл орта арнайы білім беру сапасын жақсартуға, түлектердің жаһандық еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және оқу бағдарламаларын әлемдік экономика талаптарына бейімдеуге көмектеседі.
Осыған байланысты ТжКБ жүйесінде кәсіптік білім беру мен оқытуға арналған еуропалық кредиттік жүйенің (ECVET) жекелеген қағидаттарын енгізуді бөліп көрсетуге болады, атап айтқанда, бұл кадрларды даярлаудың модульдік тәсіліне көшу, оқыту нәтижелеріне бағдарлану, ТжКБ кредиттерін енгізу.
ТжКБ жүйесін интернационалдандыруға WorldSkills қозғалысы да ықпал етеді. Чемпионатқа 80-ге жуық ел қатысады.
Белсенді халықаралық байланыстар шетелдік сарапшылардың қатысуымен түрлі конференциялар мен семинарларды дайындау және өткізу, педагогтарымыздың шетелдік тағылымдамаларын ұйымдастыру, сондай-ақ біздің мектеп командаларының халықаралық олимпиадалар мен конкурстарға қатысуы кезінде қалыптасады.
– Бүгінгі таңда білім беру ұйымдарындағы қауіпсіздік деңгейі қандай?
– Балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және олардың құқықтарын қорғау мемлекеттің басым міндеті болып қала береді.
Осы жылдың маусымда әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты заң күшіне енді. Ол 70-тен астам түзетулерді қамтиды, соның ішінде балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алуға және қатаңдатуға бағытталған.
Осылайша, мәртебе бекітіліп, бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкілдер тағайындалды. Зорлық-зомбылықтан зардап шеккен балаларға көмек көрсетудің арнайы бағдарламасы әзірленді. Еліміздің барлық 20 өңірінде балаларды психологиялық қолдау орталықтары жұмыс істей бастады. Қамқоршылық органдары қызметкерлерінің штаты 64%-ға өсті.
Балалардың құқықтары бұзылған жағдайларға жедел ден қою үшін бақылау субъектілерінің ескертуінсіз жоспардан тыс тексерулер енгізілді, балалардың құқықтарын қорғау саласындағы бақылау функциялары кеңейтілді және «111» байланыс орталығының функциялары заңнамалық түрде бекітілді.
Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтарын қорғауға ерекше көңіл бөлінеді. Оларды қолдау және тәуелсіз өмірге дайындау үшін тәлімгерлік институты енгізілді. Қорғаншылық органдары қызметкерлерінің штаты 46%-ға ұлғайды. Бүгінгі таңда олардың жалақысын 50%-ға арттыру мәселесі қарастырылуда.
Сондай-ақ, ведомство өртке қарсы және терроризмге қарсы қауіпсіздікті қамтамасыз ету, дабыл түймесінің, бейнебақылау жүйесінің, турникеттердің және лицензияланған күзеттің міндетті болуы жөніндегі талаптарды күшейтті. Алғаш рет білім беру ұйымдарын қауіпсіздік жүйелерімен барынша жарақтандыру қамтамасыз етілді.
Балалардың қатысуымен көшелерде, жолдарда, суда және Интернет желісінде қауіпсіз жүріс-тұрыс мәселелері бойынша 53 мыңнан астам ақпараттық-түсіндіру іс-шаралары өткізілді.
Еліміздің барлық балабақшаларында, мектептері мен колледждерінде 1 қыркүйектен бастап өзін-өзі қорғау негіздерін үйрете бастайды.
Ол үшін біз 130 сабақ әзірледік. Олардың мақсаты – балалардың жеке қауіпсіздігі мен айналасындағыларды қорғауға саналы және жауапты көзқарасын қалыптастыру, сондай-ақ төтенше жағдайларда іс-әрекетке дайындығын арттыру.
Жеке қауіпсіздік сабақтары балалардың жас ерекшеліктері мен даму деңгейін ескереді, жағымды көңіл-күй мен мотивация үшін қолайлы жағдайлар жасайды. Сабақтар апта сайын сынып сағаты аясында 10 минут бойы өткізіледі, тақырып жылына үш рет қайталанады. Бұл сабақтар материалды барлық жастағы балаларға қолжетімді және түсінікті етуге көмектесетін практикалық кеңестер, ойындар, оқытудың интерактивті әдістері, демонстрациялар, бейнероликтер және практикалық оқытудың басқа түрлерін ұсынады.
Оқу жылының басынан бастап еліміздің тоғыз өңірінде «ДосболLIKE» атты буллингке қарсы бағдарламаны сынақтан өткізу жалғасын табады. Оған 70 мыңға жуық оқушы және білім беру ұйымдарының 5 мыңнан астам қызметкері қатысады.
Пилоттық бағдарламаны іске асыру үшін өңірлерді таңдау кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар мен аутодеструктивті мінез-құлық көрсеткіштерін ескере отырып жүзеге асырылды. Оның барлық қатысушылары үшін жанжалды жағдайлардың туындауына ықпал ететін себептер мен факторларды анықтауға, алдын алуға бағытталған оқыту және практикалық іс-шаралар ұйымдастырылатын болады. Сондай-ақ, оқушылар мен олардың ата-аналары үшін «ДосболLIKE» бағдарламасын іске асырудың мақсаты мен әдістерін түсіндіретін түрлі іс-шаралар қарастырылған.
Бұл жұмыс оқу жылының соңына дейін жалғасады, бұл бағдарламаның нәтижелілігін тиімдірек бағалауға және оны еліміздің білім беру ұйымдарында одан әрі енгізу үшін қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, пилоттық режимде KiVa атты буллингке қарсы бағдарлама іске асырылады.
Оқушылардың бір-бірімен қарым-қатынасын жақсарту тұрғысынан олардың қауіпсіздігіне қол жеткізудегі маңызды сәт – тәрбие. Мектеп балалардағы құндылықтарды қалыптастыруда шешуші рөлдердің бірін атқарады.
2023 жылдың қыркүйегінде министрлік «Біртұтас тәрбие» тұтас тәрбие бағдарламасын қабылдады, ал жаңа оқу жылында ол Мемлекет басшысының «Адал адам – Адал еңбек – Адал табыс» III Ұлттық құрылтайында айтқан жалпыұлттық құндылықтарына сәйкес жаңартылған нұсқада іске қосылады.
Әділдік – принцип ретінде, жауапкершілік – негіз ретінде, үдеріс – мақсат ретінде.
Триаданың осы құрамдас бөліктері Қазақстанның жоғары адамгершілік, адал және табысты болашақ ұрпағын тәрбиелеуге бағытталған. Осы бағдарламаны іске асыру шеңберінде білім беру ұйымдарында 684 мыңнан астам іс-шара, онымен қоса ата-аналар қауымдастығының қатысуымен өтті. 22 ірі әлеуметтік жоба іске асырылуда, «Менің бауырым», «ДосболLIKE» сияқты республикалық қозғалыстар дамуда, домбырашылар челлендждері, ағаш отырғызу және басқа да іс-шаралар өткізілуде.
– Барлық балаларды оқу мекемелеріндегі орындармен және қолайлы жағдайлармен қамтамасыз ету үшін не жүзеге асырылуда?
– 2024-2025 оқу жылына Қазақстанда 3,9 миллионнан астам оқушы қадам басады, оның 345 мыңы – бірінші сынып оқушылары.
Инфрақұрылымды дамыту білім беру сапасын арттырудың негізі болып саналады.
1 қыркүйекте елімізде «Жайлы мектеп» атты ауқымды ұлттық жоба аясында салынған алғашқы білім беру нысандары ашылуда. 200 мыңға жуық бала күрделі жөндеуден өткен 224 жаңартылған мектепте оқуды бастайды. Модернизациядан кейін тағы 1000 ауыл мектебі есігін айқара ашады. Сонымен қатар, жоспарланған 1000 кабинеттің орнына аймақтар 1383 пәндік кабинет сатып алды.
Ауыл мектептерін жыл сайын жаңғырту, робототехника, химия, биология, физика және STEM-зертханалардың заманауи пәндік кабинеттерін сатып алу арқылы қалалар мен ауылдарда оқытудың айырмашылығы жойыла бастады.
Жыл сайын арнайы білім беру ұйымдарының желісі кеңейіп келеді. Инклюзивті білім беру үшін жағдай жасаған мектептердің үлесі 88%-ға дейін, ал балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдаумен қамту 80%-ға дейін өсті. Жаңа оқу жылында алғаш рет психологиялық-педагогикалық қолдаудың үш деңгейлі моделі енгізіледі. Ерекше қажеттіліктері бар балалармен жұмыс істеу үшін қолдау кабинеттеріне және жеке бағдарламаларға жаңа талаптар әзірленді.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 1,7 млн.қазақстандық оқушы тегін ыстық тамақпен қамтамасыз етіледі, бұл өткен жылмен салыстырғанда 300 мың балаға артық.
Сондай-ақ, халықтың әлеуметтік осал топтарынан 510 мыңнан астам бала киім, мектеп керек-жарақтары, кеңсе тауарларын сатып алу үшін мектепке дайындалуда мемлекет тарапынан қаржылай қолдау алғанын атап өткен жөн.
Колледж студенттерінің өмір сүру жағдайларын жақсартуға ерекше назар аударылады. Ел өңірлерінде 2600 төсек-орынға арналған 11 жаңа жатақхананың құрылысы жүргізілуде. Осылайша, студенттердің 85%-дан астамы жатақханалармен қамтамасыз етілген.
– Биыл балалар жазғы лагерьлерінде демалыс қалай ұйымдастырылды? Өткен маусымда балалар үшін қолайсыз өмір сүру жағдайлары анықталған жайттарды болдырмау үшін қандай шаралар қабылданды?
– Биыл балалардың жазғы демалысын ұйымдастыруға деген көзқарас өзгерді. Бірыңғай талаптар әзірленді, балалар сауықтыру орталықтарының тізілімі бекітілді. Барлық өңірлерде мемлекеттік органдар мен әкімдіктер өкілдерінен бірлескен мониторингтік топтар құрылды. Барлық оқушыларға қауіпсіздік техникасы, оның ішінде қауіпсіз жүзу дағдылары бойынша нұсқаулықтар берілді. 2024 жылдың жазының қорытындысы бойынша 16 жыл бойы, 183 маусымдық және 10 мың түрлі лагерьде 2,5 млн.астам бала демалды.
Биыл су тасқынынан зардап шеккен өңірлерден 5 мыңнан астам бала сауықтыру орталықтарына жолдама алды. Қиын сәтте ағарту жүйесінің 26 мыңнан астам қызметкері шынайы ынтымақтастық танытып, табиғаттың дүлей күшіне қарсы тұрғанын атап өткім келеді. Министрлік білім алушылар мен педагогтарды қолдау бойынша дереу шаралар қабылдады.
– Құрметті Наталья Васильевна, толыққанды әрі жан-жақты жауаптарыңыз үшін рахмет.
Сұхбаттасқан
Вероника КОРЕШКОВА
АННОТАЦИЯ
Первый вице-министр просвещения Республики Казахстан Наталья Жумадильдаева рассказывает о работе министерства, направленной на повышение качества образования, безопасности и комфорта пребывания детей в школах и колледжах. Усиливается контроль за выполнением этих задач школами, в то же время проводятся широкомасштабные курсы повышения квалификации учителей. Важную роль в успешном достижении поставленных государством целей играет участие местных исполнительных органов.
Comments