Ел басшылығы көрсеткен мәдениетті дамытуға бетбұрыс әсіресе білім беру жүйесі үшін ерекше маңызды, өйткені жастар шығармашылық тұрғыдан өзін-өзі жүзеге асыруға және мәдени өмір мен ақпараттық кеңістікке қатысуға мүмкіндік алуы керек. Мемлекет басшысы Қ.-Ж. Тоқаев мәдениет пен өнердің ел өміріндегі ең маңызды сала екенін, осы саланың адамдары әрқашан тарихи үдерістердің басы-қасында болып, ұлтымыздың алға жылжуына үлес қосып келе жатқанын бірнеше рет атап өтті. Бір өкініштісі, экономиканы дамытуға басымдық берілген еліміздің қалыптасуының қиын жылдарында қоғамымыздың мәдениеті зардап шекті. Дегенмен, Қазақстан бүгінде әлемге халықаралық сахналарды бағындырып жүрген жарқын таланттарды көрсете отырып, өзінің шексіз әлеуетін тағы да көрсетіп отыр. Бұл шығармашылық мамандықтарға назар аудартады. Мәдениет және ақпарат министрі Аида БАЛАЕВА оқырмандарымызға мәдениет және өнер оқу орындарының жұмысы, жастарды қолдау туралы айтып береді.
– Аида Ғалымқызы, мемлекет бүгінгі таңда мәдениет мәселелеріне бет бұрды ма? Министрліктің шығармашылық білім беру саласындағы негізгі бағыттары туралы айтып беріңізші.
– Иә, әрине, қоғамның назары еліміздің рухани саласын, адам капиталын, мәдени-зияткерлік әлеуетін дамытуға баса назар аудара бастаған кез келді. Өздеріңіз білетіндей, Мемлекет басшысы елдегі жаңа қоғамның қалыптасуының жаһандық үдерісіндегі мәдени даму факторына – дамыған, тұтас, өзін-өзі қамтамасыз ететін және әлемдік кеңістікке интеграцияланған адамдар қоғамына зор мән береді.
Мемлекет шығармашылық кәсіптердің беделін арттыру үшін дәйекті шаралар қабылдауда.
Министрлік қызметінің басым бағыттарының бірі – қазіргі жастардың мәдениет деңгейін арттыру. Біз жас ұрпақты сауатты, мобильді, өзінің және әлемдік мәдениеті туралы білімі бар, өнер мен әдебиетте сауатты, дүниетанымы зор, елімізді әлемдік мәдени кеңістікте абыроймен бейнелейтін жас ұрпақты көреміз.
Өткен жылы 2029 жылға дейінгі мәдени саясат тұжырымдамасы қабылданды. Біздің ведомство үшін бұл жағдай, әрине, көп нәрсені өзгертеді. Бүгін біз осы саланың жан-жақты дамуына үлкен көңіл бөлеміз. Ол үшін біз оқу орындарын жаңғыртамыз, білікті оқытушыларды тартамыз және заманауи білім беру бағдарламаларын енгіземіз.
– Министрлік шығармашылық жоғары оқу орындарын дамыту үшін қандай қадамдар жасауда?
– Біз қаржыландыруды едәуір арттырдық, бұл ЖОО-ның материалдық-техникалық базасын жаңартуға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, шетелдік оқытушыларды шақырамыз және педагогтарымызды тағылымдамаға жібереміз. Бұл білім сапасын жақсартуға көмектеседі және студенттерге әлемдік тәжірибеге қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Мәдениет және ақпарат министрлігіне төрт жоғары оқу орны – Алматы қаласындағы Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы, Астанадағы Қазақ ұлттық хореография академиясы мен Қазақ ұлттық өнер университеті ведомстволық бағынышты.
Өнер саласындағы барлық жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары ұлттық мәртебеге ие және бұл заңды, өйткені олар бүгінде өз жетістіктерін тек ел ішінде ғана емес, шетелде де көрсетіп жүрген Қазақстан үшін таланттар мен кадрлардың кәсіби ұстаханасы.
Биыл Мемлекет басшысының Астанадағы Қазақ ұлттық өнер университетіне Күләш Байсейітованың есімін бергенін атап өткім келеді. Бұл қадам К. Байсейітованың еліміздің мәдени мұрасына қосқан үлесін мойындауды және өнерді дамытудың маңыздылығын көрсетеді. Университет атауы енді Қазақстан жастарының шығармашылық әлеуетін дамытуға ықпал ете отырып, өнер саласындағы шабыт пен сапалы білімнің символына айналады.
Бізде жаңа ұрпақтың лайықты деңгейде шығармашылық білім алуына, қабілеті мен дарыны бар кез келген адамға қолжетімді болуына мүмкіндік бар екенін мақтан тұтамын.
Педагогтерді қолдауға да үлкен мән беріледі. Министрлік жұмысының басым бағыттарының бірі – мәдениет саласындағы қызметкерлердің бәсекеге қабілеттілігі мен сұранысына әсер ететін сапалы кадрлар даярлау. МАМ оқу орындарының 2428 педагогы – 223 білім беру бағдарламасы бойынша, оның ішінде 4 ЖОО – 148 білім беру бағдарламасы бойынша, колледждер – 75 білім беру бағдарламасы бойынша даярлайды.
Педагогтерге олардың жұмысының оқытушылық сияқты маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын біліктілігін арттыруға және шығармашылық қызметіне кең мүмкіндіктер берілген.
Мектептер мен колледж мұғалімдерінің жалақысына келер болсақ, олардың жалақысының жоғары оқу орындары мұғалімдерінің жалақысынан кем түспейтінін атап өткім келеді. Жоғары оқу орындары оқытушыларының лауазымдық жалақыларына коэффициент 3,5-ке дейін ұлғайтылды. 32 жыл өтілі, жоғары білімі, «педагог-зерттеуші» біліктілігі және аптасына 24 сағат жүктемесі бар мектеп педагогінің жалақысы 538 236 теңгені құрайды.
– Шығармашылық мамандық алғысы келетіндердің саны артып келе ме? Бүгінгі таңда шығармашылық жоғары оқу орындарына түсу қалай жүріп жатыр, гранттық орындар саны қаншалықты өсті?
– ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі 10 оқу орнында шығармашылық кадрларды даярлайды. Жалпы, олардағы білімді 10 мыңнан астам адам алады.
Жыл сайын талапкерлер санының өсуі байқалады. Бұған жастардың шығармашылық мамандықтарға деген сұранысының артуы, қазіргі ұрпақтың өнер арқылы өзін танытуға деген ұмтылысы себеп деп білемін.
Гранттарға келетін болсақ, шығармашылық білім беру ұйымдары үшін мемлекеттік білім беру тапсырысы жүйесі жұмыс істейді, оның негізінде бюджеттік нысан бойынша оқыту жүзеге асырылады.
Көлемі өзгеріп отырады, бірақ орта есеппен жыл сайын бакалавриатқа шамамен 890 және колледжге 500 орынды құрайды. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бойынша жыл сайын орындар саны артып келеді. 2023-2024 оқу жылында магистратураға – 166, докторантураға – 26 орынды құрады.
Студенттердің стипендиясының өскенін айта кету керек: 2021 жылдан бастап бакалавриатта оқитын студенттердің стипендиясы жыл сайын 20%-ға, магистратура мен докторантурада оқитындардың стипендиясы – 15%-ға, ал 2023 жылдан бастап колледж студенттерінің стипендиясы 50%-ға өсті. Бүгінде бакалавриат студенттерінің ай сайынғы стипендиясы – 41 898 теңгені, магистратурада – 97 024 теңгені, докторантурада – 217 500 теңгені, колледжде – 31 422 теңгені құрайды.
Өткен аптада Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру және бөлу бойынша отырыс өтті.
2024-2025 оқу жылына бакалавриат үшін – 895 орын, магистратура үшін – 166, докторантура үшін – 26 орын қарастырылған. Өткен жылмен салыстырғанда шығармашылық кадрларды даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысының 50 орынға ұлғайтылғаны қуантады.
– Шығармашылық жоғары оқу орындарының халықаралық ынтымақтастық саласындағы негізгі жетістіктері туралы айтып беріңізші.
– 2023-2024 жылдары министрлікке ведомстволық бағынышты шығармашылық жоғары оқу орындары халықаралық білім беру мекемелерімен бірлескен мәдени жобалар, көрмелер, фестивальдар және басқа да іс-шаралар, академиялық ұтқырлық саласында алмасу және ғылым саласында тәжірибе алмасу үшін білім беру және мәдени алмасу саласында 61 меморандум жасасты.
Мұндай мүмкіндіктер студенттерімізге тағылымдамадан өтуге және шеберлік сыныптары мен дәрістер өткізу үшін Қазақстанға шетелдік мамандарды шақыруға мүмкіндік береді.
Осы жылдың наурыз айында мен Италияның мәдениет министрі Дженнаро Санжулианомен кездестім, елдер арасындағы өнер саласындағы өзара іс-қимыл мәселелерін нақты талқыладым және ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойдым. Бұл кездесудің екі елдің мемлекет басшыларының арқасында мүмкін болғанын атап өткім келеді. Президентіміздің 2024 жылғы қаңтардағы Италияға сапарының қорытындысы бойынша Қазақстан мен Италияның қарым-қатынасы жаңа деңгейге көтерілді және барлық бағыттарда, оның ішінде мәдени-гуманитарлық бағытта да дамуын жалғастыруда.
Жұмыс бағдарламасы аясында «Санта-Чечилия» консерваториясының директоры Франко Антонио Миренци және оның делегациясы Алматы қаласындағы Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы мен Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясында, сондай-ақ Астана қаласындағы Қазақ ұлттық өнер университетінде вокал, пианино, фортепиано, скрипка, камералық ансамбль бойынша шығармашылық кездесулер мен шеберлік сыныптарын өткізді.
Италия ғасырлар бойғы тарихы бар әлемдік өнердің негізгі орталықтарының бірі, сондықтан Қазақстан үшін мәдениет пен өнер саласындағы ынтымақтастықты дамыту ерекше маңызды. Біз бұл елмен білім беру бағдарламалары аясында ғана емес, мәдениет саласындағы басқа да ауқымды жобаларды жүзеге асырудамыз.
Осы жылдың сәуір айында Қазақстанның Ұлттық павильоны Мәдениет және ақпарат министрлігінің қолдауымен алғаш рет Италиядағы 60-шы Венеция өнер биенналесінде таныстырылды. Navale мұражайының тарихи ғимаратында біздің ел әлемге Jerūiyq деп аталатын мифтік жер туралы ежелгі аңыздың заманауи интерпретациясын ұсынды.
Қазақстанның 60-шы Венеция өнер биенналесіне қатысуы ел үшін өте маңызды әрі мәдени байланыстарды нығайтуға, тәжірибе алмасуға және жаңа шығармашылық жетістіктерге шабыт беруге ықпал етеді.
Қазақстанның имиджі үшін осындай әлемдік, ауқымды іс-шараларда өз павильонын ұсыну елдің өнер мен мәдениетті дамытуға бейілділігін, сондай-ақ оның жаһандық мәдени қоғамдастыққа интеграциялануға ұмтылысын білдіреді. Бұл қазақстандық суретшілер мен мәдени жобаларға халықаралық назар аударуға ықпал етеді, ұлттық мақтанышты нығайтады және Қазақстанды мәдени инновациялар мен шығармашылықтың орталығы ретінде көрсетеді.
– Шығармашылық ЖОО студенттерінің оқу үлгерімін қалай бағалайсыз? Бұл оқу орындарының студенттерін қарапайым университеттердің студенттерімен салыстыруға бола ма?
– Өнер адамдары үшін академиялық еркіндік – бұл өте маңызды фактор, өйткені олардың бәпін бір қалыпқа салып қарастыруға болмайды. Әрбір шығармашылық адам өнерде өз жолын іздейді, сондықтан университеттер өз саясатын студенттердің әлеуетін толық ашатындай етіп жасайды.
Рейтингтерге келетін болсақ, біздің ЖОО-лар Қазақстанда әрқашан жоғары орындарды иеленді және олар бұл деңгейден төмен түспейді.
Өнер ЖОО-ларының әрқайсысында ұлттық рейтингті басқаратын білім беру бағдарламалары бар. Ерекшеліктерді ескере отырып, мәдениет және өнер саласындағы білім беру мекемелері бойынша халықаралық рейтингтертердің жоқтығын, ал көпсалалы жоғары оқу орындарымен бірдей рейтингтерге қатысуының дұрыс емес екенін айта кету керек.
Біздің студенттер арасында беделді халықаралық байқауларда лауреат атанғандардың саны біршама маңызды әрі салмақты жетістік деп санаймын.
Мәселен, өткен жылы 700-ден астам бала түрлі конкурстардың жеңімпаздары атанды, олардың көпшілігі атаулы стипендиялар мен сыйлықтардың иегерлері. 2023 жылы барлық шығармашылық жоғары оқу орындары мен колледждер бойынша түлектердің жалпы санының мамандық бойынша жұмысқа орналасу деңгейі 80%-дан астамды құрады.
Біздің бакалавриат түлектеріміздің көпшілігі жетекші еуропалық жоғары білім беру ұйымдарында оқиды, магистратурада оқуын жалғастырады және педагогтерді өздерінің шеберлік деңгейімен таң қалдырады.
Шығармашылық жоғары оқу орындарымыздың мойындалған мәртебесіне олардың халықаралық бірлестіктерге қатысуы дәлел бола алады. Қазақ ұлттық хореография академиясы Азия университеттерінің халықаралық қауымдастығының мүшесі және Астана қаласындағы ЮНЕСКО клубтарының Қазақстан ұлттық федерациясының өңірлік өкілі, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы Еуропа консерваториялары қауымдастығының мүшесі және 2023 жылы «Music Quality Enhancement» халықаралық ұйымының аккредитациясынан өтті.
– Шығармашылық ЖОО-лардың әлемдік сахнада елдің имиджін қалыптастыруға қалай үлес қосып жатқаны туралы толығырақ айтып беріңізші
– Біздің жас әртістеріміз халықаралық байқаулар мен фестивальдарда республиканы абыроймен таныстырады. Осы жерде Қазақ ұлттық өнер университеті студенттерінің жоғары деңгейін атап өткім келеді. Олардың қатарында Италиядағы «SanRemo Junior» халықаралық байқауының лауреаты Сағын Өмірбайұлы, Францияда өткен баяншылар мен аккордеоншылар арасындағы «Бейбітшілік трофейі» халықаралық байқауының лауреаты Радмир Хайбуллин, Мәскеудегі «Щелкунчик» халықаралық телевизиялық байқауының лауреаты Василиса Соколова және тағы басқалар бар. Университет әлемнің жетекші алаңдарында еліміздің имиджін қалыптастыра отырып, шетелдегі шығармашылық іс-шараларға белсенді қатысады. Қойылымдар Нью-Йорктегі Карнеги-холл, Дубайдағы Coca-Cola Arena, Санремо қаласындағы (Италия) «Казино» театры сияқты алаңдарды және басқа да атақты концерттік залдарды қамтиды.
Қазақ ұлттық консерваториясының студенттері профессор Валерий Успенский атындағы хор дирижерлерінің II Халықаралық байқауында (Санкт-Петербург қаласы), Раиса Галимуллина атындағы І Халықаралық вокалистер байқауында (Уфа қаласы), С.В. Рахманиновтың (Санкт-Петербург қаласы) 150 жылдығына арналған Халықаралық байқауда, «Еуразия елдерінің әлемдік контекстегі музыкасы» жас музыкатанушы ғалымдардың халықаралық байқауында (Ташкент қаласы), 5th International & National Competition «Accordéons-nous.org» (Монс қаласы, Бельгия), «Навруз Тароналари» ұлттық аспаптық орындаушылықтың ІІІ халықаралық байқауында (Ташкент қаласы) және басқа да байқауларда ерекшеленді. Қазақ ұлттық хореография академиясының студенттері SLAVENSKA 2022 Халықаралық балет байқауында (Загреб қаласы, Хорватия) тамаша өнер көрсетті, Sophia Ballet Academy (Токио қаласы) 20 жылдығына арналған концертке қатысты, Мектеп-колледж оқушылары Bayer Ballet Academy (Калифорния, АҚШ) жазғы қарқындылығынан өтті және Mountain View Center for the Performing Arts сахнасында «Коппелия» спектаклінің қойылымына қатысты.
– Соңғы сұрақ, министрліктің шығармашылық білім беру саласындағы болашаққа қандай жоспарлары бар?
– Бүгінгі таңда шығармашылық білім беру саласын дамыту бойынша өршіл жоспарларымыз бар. Ең алдымен, біз оқу бағдарламаларын заманауи талаптар мен әлемдік стандарттарға сай етіп жетілдіруді жалғастырамыз.
Сондай-ақ, халықаралық ынтымақтастықты айтарлықтай кеңейту жоспарлануда. Осы мақсатта қазірдің өзінде әлемнің жетекші шығармашылық жоғары оқу орындарымен студенттермен және оқытушылармен алмасу бағдарламалары әзірленуде. Бірлескен жобалар мен зерттеу бастамалары біздің студенттер мен оқытушыларға халықаралық әріптестермен тәжірибе және білім алмасуға мүмкіндік беретін жоспарымыздың маңызды бөлігі болады.
Сайып келгенде, біздің мақсатымыз – Қазақстанның өңірдегі мәдени білім берудің танылған орталығына айналуы. Біз студенттеріміздің кемелдік пен жаңашылдыққа деген ұмтылысын қолдай отырып, олардың шығармашылық әлеуетін дамыту үшін ең жақсы жағдайларды ұсынуға тырысамыз.
Осы жоспарларды жүзеге асыра отырып, біз елімізді әлемдік аренада дәріптейтін өнер мен мәдениет саласындағы талантты және табысты мамандардың жаңа буынын тәрбиелей алатынымызға сенімдімін.
– Аида Ғалымқызы, егжей-тегжейлі әңгімеңіз үшін алғыс білдіреміз, Қазақстанда өскелең ұрпақтың және оның барлық азаматтарының мәдени өсуі әрі дамуы үшін бұдан да көп мүмкіндіктерді ашу мақсатында алға қойылған барлық міндеттердің жүзеге асуына тілектеспіз.
Сұрақтарды қойған
Вероника КОРЕШКОВА
АННОТАЦИЯ
Министр культуры и информации РК Аида Балаева отвечает на вопросы редакции о культурном и творческом развитии казахстанского общества, рассказывает о достижениях и проблемах вузов искусства, о том, как построено в них обучение, о перспективах студентов, а также о том, какую поддержку оказывает министерство средствам массовой информации, работающим для детей и молодёжи.
Comentarios