Біздің жылдам қарқынмен дамып келе жатқан цифрлық ғасыр өміріміздің әртүрлі салаларының көрінісін заңдылықтарға сай өзгертіп жатыр. Білім – осы өзгерістерге бейім салалардың бірі. Білім алу мен дағдыларды игерудің жылдамдығы, форматы, құралдары өзгереді. Қазіргі талапкер алдында ашылып жатқан мүмкіндіктерге мұқият қарауы керек – жоғары оқу орындарында немесе колледжде ұзақ жылдар бойы уақытты бос өткізу өмірде өз орныңды таппай, жоқ болып кетуге әкеледі. Бүгінгі таңда өзіңнің оқу траекторияңды кез келген белгілі бір оқу орнымен байланыстырмай, кейбір білімді онлайн, ал кейбіреуін офлайн алу үшін модульдерге бөліп өз бетіңше құрастыруыңа болады.
2023 жылғы 4 шілдеде басқалармен қатар бейресми білім беру мәселелерін реттейтін «Кәсіптік біліктілік туралы» Заң қабылданды. Оқырмандарымыздың еліміздің білім беру жүйесінде оқытудың бұл түрінің қандай орын алатыны, мемлекет ұсынған мүмкіндіктерді қалай пайдалану керектігі туралы сұрақтарына жауап беруді біз Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Олжас ОРДАБАЕВТАН сұрадық.
– Олжас Темірбекұлы, жаңа заң бейресми білім туралы не дейді? Онлайн-курстар осы немесе басқа пән бойынша кредиттер есебіне алынуы мүмкін бе?
– Қазақстан Республикасының «Кәсіптік біліктілік туралы» Заңы
кандидаттың кәсіптік стандарттар талаптарына немесе біліктілік талаптарына сәйкестігін бағалау рәсімдерін жүргізу арқылы еңбек нарығында бейресми және информалды оқыту нәтижелерін тануды көздейді.
Сонымен, егер кәсіптік стандарттарда белгілі бір мамандық бойынша тиісті білім, білік және дағдыларды алу үшін қысқа мерзімді курстарда оқуға рұқсат етілетіні анықталса, онда азамат өзінің біліктілігін аккредиттелген кәсіптік біліктілікті тану орталықтарында растай алады.
Білім беру жүйесіне келетін болсақ, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 28 қыркүйектегі № 508 бұйрығына сәйкес,
бейресми білім беру арқылы алынған оқыту нәтижелерін техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары оқыту нәтижелерін тану туралы шешім қабылдайтын комиссия құру арқылы таниды
Өз кезегінде оқуды аяқтағаны туралы сертификат немесе оқуды аяқтағаны туралы куәлік оқу нәтижелерін растайтын құжаттар болып табылады.
– ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі ұйымдастырған skills.enbek.kz жобасы өзін қалай көрсетті? Осы платформаның сертификаты бар үміткерлерде қандай артықшылықтар болады?
– Қызмет саласын өзгерткісі келетіндер немесе мамандық үшін жаңа дағдыларды игергісі келетіндер үшін электрондық еңбек биржасында skills.enbek.kz білім беру платформасы қолжетімді. Бұл жерде сұранысқа ие дағдыларды онлайн оқуға және жұмысқа орналасу мүмкіндігін арттыруға болады. Қазір, мысалы,
платформада 229 курс орналастырылған, оның ішінде 176 курстан өту мүлдем тегін, ал 89 курс қазақ тілінде оқуға қолжетімді. 265 мың қазақстандық осы мүмкіндікті пайдаланып, сертификаттар алды.
Skills.enbek.kz платформасында оқыту нәтижелері бойынша алынған сертификат жұмысқа орналастыру жағынан цифрлық алаңда білім алушы жасаған түйіндемеде (enbek.kz) барлық алынған дағдыларға баса назар аударыла отырып, автоматты түрде көрсетіледі. Жұмысшыларды іздеу кезінде әлеуетті жұмыс беруші өтініш берушіден белгілі бір бос орынға қажетті сертификаттар мен дағдыларды көреді.
– Қазақстандықтар тағы қандай бейресми оқыту алаңдарын пайдалана алады?
– Соңғы жылдары онлайн оқыту кең таралып, танымал бола бастады. Технологиялық ілгерілеу мен Интернетке қолжетімділік оқу мен дамудың бірегей мүмкіндіктерін бере отырып, білім беру ортасын айтарлықтай өзгертті.
Онлайн оқыту платформалары кеңейіп, көбірек курстар мен оқу бағдарламаларын ұсынуды жалғастыруда. Мұндай платформалар географиялық орналасуына байланысты болмай, дүние жүзіндегі адамдарға қолжетімді болып, олардың сапалы білім алуларына мүмкіндік береді.
Министрлік, өз кезегінде, жетекші ұлттық білім беру платформаларымен интеграциялануының арқасында, enbek.kz платформасында азаматтар үшін сұранысқа ие дағдылар бойынша онлайн курстардың бірыңғай көрмесін құруда.
Нәтижесінде біз нарықта бар онлайн курстарды оңай және ыңғайлы іздеуді қамтамасыз етеміз, ал пайдаланушылар қай платформада оқитынын өздері таңдайтын болады.
Қазірдің өзінде skill.enbek.kz платформасында сіз бүгінгі таңда әртүрлі бағыттар бойынша 84 курсты ұсынып отырған қазақстандық Courstore білім беру порталынан ұсыныстар таба аласыз.
Сондай-ақ, skills.enbek.kz және Astana Hub онлайн оқытуды дамыту бойынша серіктес болды. Skill.enbek.kz платформасы арқылы жұмыссыз азаматтарға цифрлық білім мен дағдыларды дамытуға қосымша қолдау ретінде Astana Hub онлайн курстарына қолжетімділік ашылады.
Astana Hub сайтының қазір қазақстандықтар арасында өте танымал екенін естеріңізге сала кетейік. Astana Hub білім беру бағдарламалары кеңсесінің қызметі технологиялық кәсіпкерлікті танымал ету және технологиялық стартап құру үшін қажетті дағдыларды үйрету арқылы IT саласындағы қазақстандық дарындылар пулын арттыруға бағытталған.
– Мұндай курстар еңбек нарығына қалай әсер етеді? Жұмыссыздар саны азайып бара жатыр ма?
– 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде 130 мың жұмыссыз азаматты онлайн-оқытумен қамту жоспарланған, оның ішінде 63 мың адам оқуын табысты аяқтады.
«Құс шаруашылығы. Бройлер өсіру», «Сүт бағытындағы ірі қара мал өсіру», «Сабын жасау», «Кассир», «Отельде сату бөлімін ашу» және «Персоналды басқару» сияқты курстар жұмыссыз азаматтар арасында ең көп сұранысқа ие болған курстар.
Жұмыссыздарды жұмысқа орналастырудың көптеген жарқын мысалдары бар. «Сүтті бағыттағы ІҚМ өсіру» курсынан өткеннен кейін жұмыссыздар мал өсіруші, фермерлік шаруашылықта жұмысшы немесе жануарларды күтетін жұмысшы сияқты мамандықтар бойынша жұмысқа орналасады.
Немесе, мысалы, Тараз қаласында тұратын, «Байланыс жөніндегі техник» мамандығы бойынша колледжді бітірген 28 жастағы жас қыз жұмыссыз мәртебесін алды. 2023 жылдың маусым айында «Кассир» курсы бойынша оқудан өтіп, белгілі бір дағдыларды меңгеріп, халықаралық әуежайға билет кассирі болып жұмысқа орналасты.
– Оқытудың мұндай нысаны қалыптасқан классикалық білім беру жүйесіне қауіп төндіре ме, өйткені жоғары оқу орындары мен колледждер енді халықаралық деңгейде онлайн-мектептермен бәсекелесуге мәжбүр бола ма?
– Біздің кадрларымыздың еңбек нарығында сұранысқа ие болуы үшін бар жағдайды жасап, олардың үздіксіз оқуы мен дамуына жәрдемдесу қажет.
Онлайн оқыту – қысқа мерзімде жаңа дағдыларды меңгерудің тиімді құралы. Бұл, әсіресе пандемиядан кейін өзекті болды, көптеген елдер цифрлық оқытуға, соның ішінде жұмыссыздарды цифрлық оқытуға инвестиция сала бастады. Онлайн оқыту аумақтық шектеулерсіз білім алуға, бұрын білім алушылардың шектеулі санына қолжетімді болған білімді алуға мүмкіндік береді.
Әрине, онлайн білім беру офлайн дайындықты толығымен алмастыра алмайды, өйткені практикалық жұмысты, құралдармен өзара әрекеттесуді талап ететін мамандықтар бар. Бірақ сонымен бірге онлайн режимде игеріп, еңбек нарығында бәсекеге қабілеттілікті арттыруға болатын дағдылар бар.
Бүгінгі таңда жас ұрпақ мамандыққа тез қол жеткізуге қызығушылық танытуда, осыған байланысты бейресми және информалды білім беру нәтижелерін тану еңбек нарығының басым сұраныстарының бірі болып табылады. Мысалы, ақпараттық технологиялар саласындағы мамандықтар бойынша сұраныс өте жоғары.
Сонымен қатар, бұл ұсыныс «өмір бойы оқу» қағидасымен өзара байланысты. 30-40 жыл бұрын қызметкерге мансабын жоспарлау оңайырақ болды. Көп жағдайда мамандықты алғаннан кейін алдағы жылдары бұл мамандықта ештеңенің өзгермейтініне сенімді болуға болатын еді. Қазір олай емес. Әлемнің өзгеріп жатқанын, әлі де өзгере беретінін және әркім осы жағдайларға бейімделуге дайын болуы керек екенін түсіну қажет. Жұмыс берушілердің талаптары жаңаруда, жұмыс орындарының күрделенуі байқалады, әсіресе экономиканы жедел цифрландыру аясында цифрлық дағдыларға қажеттілік артып келеді. Сондықтан бүгінгі таңда
оқыту диплом алумен аяқталмауы керек, еңбек нарығында қажетті біліктілік деңгейін ұстап тұру үшін өмір бойы өз дағдыларыңызды үнемі дамыту қажет.
Skills.enbek.kz платформасы аяқталуы микробіліктілікке әкелетін кейбір онлайн курстарды қосымша ресурс ретінде ұсынады. Бұл платформа пайдаланушысының нақты бір салада белгілі бір дағдыларды немесе қосымша құзыреттерді игере алатынын білдіреді. Бұл курстың құндылығын арттырып, ел азаматтарын белсенді қатысуға және білім беруде, өзін-өзі дамытуда және кәсіби өсуде жақсы нәтижелерге қол жеткізуге ынталандыруы мүмкін.
Сонымен, ағымдағы жылы құрылыс, өндіріс, тұру және тамақтану, сервис және қызмет көрсету салаларындағы түрлі кәсіптер бойынша кәсіби дағдыларды дамыту курстары әзірленуде, сондай-ақ әр мамандық үшін маңызды «жұмсақ» дағдыларға немесе smart skills (жобалар мен бизнес-процестерді басқару, дизайн-ойлау, тайм-менеджмент және т.б.) дағдыларына баса назар аудара отырып, жаңа курстар жасалады. Олар барлығына тегін оқу үшін қолжетімді болады және жұмыс іздеуде немесе қызмет саласын өзгертуде кәсіби шеберлік деңгейін арттырғысы келетін жаңадан бастаушылар мен тәжірибешілер үшін пайдалы болады.
– Сіздің ойыңызша, оқытудың бейресми әдісінің пайда болуы елдің азаматтарына не берді? Оның дамуы қалай жүріп жатыр?
– Онлайн оқыту білім алушыға білім беру мақсаттарына жету үшін көптеген құралдар мен ресурстарды ұсына отырып, өзін-өзі дамытуға, дербестікке және өзіндік тәртіпке есік ашады.
Skills.enbek.kz платформасында білім алушы кәсіби саласына, кәсібіне және қажетті дағдыларына қарай тегін немесе ақылы курстарды таңдай алады.
Барлық өткен курстардың материалдары мен оқу мазмұнына қол жеткізу шектеусіз, бұл білім алушыға өзінің оқу қарқынына сәйкес алға жылжуға мүмкіндік береді.
Үздіксіз білім беруді дамыту Қазақстан Республикасында жоғары білім мен ғылымды дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының үш негізгі бағытының бірі болып табылады.
Жоғары білім беру ұйымдарында «Күміс университет» бағдарламасы бойынша ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Бұл бағдарлама жаңа білім алу және дағдыларды игеру арқылы аға буын өкілдерінің өмір сүру сапасын арттыруға көмектеседі.
Министрлік «Күміс университет» бағдарламасы аясында жоғары оқу орындарының, сондай-ақ оқу процесінің қажеттіліктеріне бейімделген онлайн курс авторларының skill.enbek.kz платформасында сөз сөйлеу мәселесін қарастыруда.
Осы мақсатта платформада егде жастағы адамдар сұранысқа ие болып, қызықты әрі белсенді өмір сүру үшін қажетті қосымша дағдыларды игере алатын жеке парақша бар.
Skills.enbek.kz платформасы жұмыспен қамту саласындағы цифрлық экожүйенің бір бөлігі бола отырып, ел азаматтарының сұранысқа ие мамандықтар бойынша біліктілігін жаппай арттыру үшін қажет.
Сұрақтарды қойған
Жандос ЖҰМАБАЙ
АННОТАЦИЯ
Вице-министр труда и социальной защиты населения РК О. Т. Ордабаев отвечает на вопросы редакции о развитии неформального образования в Казахстане, в частности о возможностях, которые предоставляет казахстанцам образовательная онлайн-платформа skills.enbek.kz, а также о принятом в июле этого года Законе «О профессиональных квалификациях», который в числе прочего регулирует вопросы неформального образования.
Comments