ҚР ҰҒА-да Агроөнеркәсіптік кешенде Қазақстан-Ресей озық технологиялар орталығы ашылды

Бүгін ҚР Президенті жанындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясында Агроөнеркәсіптік кешендегі Қазақстан-Ресей озық технологиялар орталығының салтанатты ашылуы өтті.

Ресей ғылым академиясы президентінің орынбасары, академик Петр Александрович Чекмарев бастаған Ресей Федерациясының делегациясына жетекші ғылыми-зерттеу институттары мен ғылыми-өндірістік орталықтардың директорлары кірді. Қазақстан тарапынан жетекші ғалымдар, ғылыми-зерттеу орталықтарының директорлары, агробизнес өкілдері қатысты, сондай-ақ залда өз өмірін ауыл шаруашылығының дамуымен байланыстыруға шешім қабылдаған жастар көп болды.

Салтанатты бөлімді ашқан ҚР ҰҒА президенті Ақылбек Қажығұлұлы Күрішбаев былай деп атап өтті:

«Ресей мен Қазақстанды дәстүрлі түрде географиялық жақындық байланыстырады, бұл өзара тиімді экономикалық және сауда қатынастарының дамуына ықпал етеді. Бізде табиғи-климаттық жағдайлар мен өзара экономикалық мүдделер ұқсас, бұл аграрлық сектордағы ынтымақтастық үшін тамаша мүмкіндіктер туғызады.Табиғи ресурстардың молдығымен Қазақстан мен Ресей жаһандық азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі негізгі ойыншылар болды.

Ресей ғылым академиясы (РҒА) біз үшін әртүрлі ғылыми және технологиялық салаларда ынтымақтасатын жақын және сенімді серіктес. Біздің ынтымақтастығымыз өзара сенім мен ортақ мақсаттарға ұмтылуға негізделген, бұл біздің елдеріміз арасындағы ғылыми байланыстарды дамытуға және нығайтуға ықпал етеді».

Халықтың өсуін ескере отырып, 2050 жылға қарай әлемде азық-түлік өндірісі 50%-ға ұлғаюға тиіс. Бұл міндетті шешуде әлемнің бірнеше елі, соның ішінде Ресей мен Қазақстан шешуші рөл атқарады.

Болашақта азық-түлікке өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін дақылдардың өнімділігін едәуір арттыру қажет. Ғылымды қажет ететін технологияларды енгізу бұл мақсатқа жетудің негізгі факторы болады және екі елдің бұл үшін үлкен әлеуеті бар. Мықты ғылыми қамтамасыз ету және инновациялық серпінді жобалар қажет. Агроөнеркәсіптік кешенде Қазақстан-Ресей озық технологиялар орталығын құру осы бағыттағы үлкен қадам болды.

Посткеңестік мемлекеттер кеңістігінде мұндай орталық алғаш рет ашылып отыр әрі ол азық-түлік қауіпсіздігі мен АӨК-ті және Беларусь, Өзбекстан, Түрікменстан сияқты елдерді және осындай өзара іс-қимылға ұмтылысын білдірген басқа да елдерді дамыту жөніндегі жұмыстарды біріктіру үшін бастапқы нүкте болатынын атап өткен жөн.

Жұмыстың тиімді болуы үшін оның бағыттарын нақты айқындау қажет, деп атап өтті ҚР ҰҒА президенті. Бұл бағыттарға келесілер жатады:

- Ауыл шаруашылығы дақылдарының геномдық селекциясы саласындағы бірлескен ғылыми зерттеулер мен жобаларды дамыту; өнімділігі жоғары және климаттық өзгерістер мен ауруларға төзімділігі бар жаңа сорттарды құру; сорттық сынақтарды жүргізу, генетикалық модификацияның озық әдістерін әзірлеу және енгізу, сондай-ақ тұрақты және экологиялық таза өнімдерді жасау үшін биотехнологияларды пайдалану.

- Ауыл шаруашылығының тиімділігін арттыру үшін инновациялық технологияларды енгізу мақсатында агроөнеркәсіптік кешенде цифрлық технологияларды дамыту, оның ішінде оңтайлы шешімдер қабылдау үшін мониторинг, процестерді автоматтандыру және үлкен деректерді талдау жүйелерін пайдалану.

- Топыраққа ең аз әсер ету әдістерін және су және энергетикалық ресурстарды тиімді пайдалануды қоса алғанда, ауыл шаруашылығы өндірісінің экологиялық қауіпсіздігі мен тұрақтылығын арттыру үшін тұрақты агротехнологияларды, оның ішінде көміртекті, көміртекті үнемдейтін егіншілік технологияларын дамыту және енгізу.

- Тағамдық қоспаларды, органикалық және функционалдық тағамдарды, сондай-ақ биопластика және биогаз сияқты биоөнімдерді қоса алғанда, қосылған құны жоғары қайта өңделген өнімдердің жаңа түрлерін жасау мақсатында ауыл шаруашылығы дақылдарын қайта өңдеу технологияларын дамыту.

Екі елдің ғалымдары арасындағы ынтымақтастық үзілген жоқ, бірақ жеке байланыстар негізінде үзік-үзік сипатта болды, деп атап өтті А.Күрішбаев. Бір алаңда күш біріктіру бұл жұмысты мүлдем басқа деңгейде жүргізуге мүмкіндік береді. Мәлімделген бағыттардың әрқайсысы бойынша ғылыми жобаларды, зерттеулерді жүзеге асыратын, конференциялар өткізетін ғалымдардың шығармашылық ұжымдары құрылады.

«РҒА – бай тәжірибесі бар және елдеріміздің бірлескен басым бағыттарын дамыту үшін зор әлеуеті бар әлемдегі ең ірі Академия. Біздің бірлескен жұмысымыз Қазақстан мен Ресейдің әлемдік аренадағы ғылыми ұстанымын нығайтып қана қоймай, екі елдің ғылыми және технологиялық дамуын нығайтуға және қамтамасыз етуге ықпал ететініне сенімдімін», – деп қорытындылады ҚР ҰҒА президенті.

П.А. Чекмарёв өз сөзінде Қазақстан мен Ресейдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде ортақ мақсаттарының бар екенін атап өтті. Бүкілодақтық институттардың филиалдары Қазақстанда да болды, селекцияны, тұқым шаруашылығын, мал шаруашылығын, бау-бақшаны дамытуда тағы да бірігетін кез келді. Ресейдің ғылыми қоғамдастығы қазақстандық ғалымдармен бірлескен белсенді жұмыс істеуге мүдделі деп, бәріне алдағы үлкен жұмыста табыс тіледі.

«Орталықтың жұмысына ресейлік жоғары оқу орындары қатысады. Бізде барлық аграрлық жоғары оқу орындары ғылыммен айналысады. Ресейде 50-ден астам аграрлық жоғары оқу орны бар, олар елдің барлық аймақтарында жұмыс істейді. Көптеген қазақстандық студенттер Ресейде оқиды, ресейлік студенттер де қазақстандық жоғары оқу орындарында оқиды. Ресейлік ғалымдардың жетекшілігімен ғылыммен айналысатын магистранттар бар. Аспиранттармен алмасу бойынша бұл жұмыс міндетті түрде жүргізілетін болады», – деді РҒА академигі П.А. Чекмарёв біздің тілшімізге берген сұхбатында орталықтың алдағы жұмысы туралы.

Климаттық және геосаяси сын-қатерлер жағдайында азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету және елдеріміздің ұстанымдарын нығайту үшін күш-жігерімізді біріктіру бұрынғыдан да маңызды.

Ресейдің Қазақстандағы елшісінің кеңесшісі ғалымдарды бірлескен орталықтың ашылуымен құттықтап, елдер арасындағы ынтымақтастықтың ұзақ тарихы ғана емес, болашақта келешегі зор жұмыстарға жұмылдырылғанының маңыздылығын атап өтті. «Агроветзащита» ғылыми-енгізу орталығы» ЖШҚ бас директоры, РҒА академигі Сергей Ергашев Ресей ғылыми-зерттеу институттарының Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті, Әуезов атындағы ОҚЗУ, Жәңгір хан атындағы БҚУ, ҚазАТУ сияқты қазақстандық жоғары оқу орындарымен бірлесіп жүргізіп жатқан жұмыстарына тоқталды. Ғылыми жұмыс экономикалық нәтижелерде көрінеді және екі ел халқының әл-ауқатының артуына алып келеді, деді ол.

Спикерлер жасаған баяндамаларында өздерінің жұмыс бағыттарын ұсынды. РҒА «В.М. Горбатов атындағы Азық-түлік жүйелерінің федералдық ғылыми орталығы» ФМБҒМ директоры Оксана Александровна Кузнецова денсаулықты және белсенді ұзақ өмір сүруді сақтау үшін мамандандырылған емдік-профилактикалық тамақтануды әзірлеудің, олардың орталығында белсенді әзірленетін бактериялық ашытқыларды импортты алмастырудың маңыздылығын атап өтті, сондай-ақ халықаралық ауқымда оны қауіпсіз жылжыту үшін өнімді сақтау және сақтау технологиялары тақырыбын көтерді.

РҒА Агроэкология федералды ғылыми орталығы директорының орынбасары Анна Владиславовна Федотова (Волгоград) ғалымдардың назарын жұмыстың барлық таңдалған бағыттары экожүйенің жағдайына байланысты және оны сауықтыру үнемі жүргізілуі керек екендігіне аударды. Жердің шөлейттенуіне жол бермеу үшін орталықта экожүйелерді сауықтыруға және сақтауға ықпал ететін 8 миллионға жуық өсімдік көшеттері бар. Құрғақшылықтың, шаңды дауылдардың және басқа да қолайсыз факторлардың көбеюі жағдайында дақылдардың өсуіне қолайлы жағдай жасау қажет.

«Агрописпропром» ғылыми-өндірістік орталығының атқарушы директоры Сергей Александрович Колесниковтың (Мичурин қаласының ғылым қалашығы) сөз сөйлеуі көпшіліктің қызығушылығын тудырды. Орталықтың ғылымды, өндірісті және оқытуды біріктіруде үлкен тәжірибесі бар. Орталық ғалымдары жеміс өсімдіктерінің бірегей жаңа сұрыптарын әзірлеуде. Екі елдің бірлескен жұмысы барысында Қазақстанда Астана мен Шымкентте Солтүстік және Оңтүстік селекциялық-генетикалық биотехнологиялық орталықтар ашылады. Қазақстанның азық-түлік тәуелсіздігін арттыру, елдің климаттық аймақтарына бейімделген жаңа сұрыптардың пайда болуы – олардың жұмысының нәтижесі әрі ғылыми және практикалық жұмыстар жүргізілмек. Қазіргі уақытта Қазақстанның оңтүстік өңірінде өсірілетін аязға төзімді шай сорты таңдалуда. Осылайша, Қазақстан шайдың өзіндік жаңа түрі пайда болады. Сондай-ақ Түркістанда киви өсірілетін болады. Қазірдің өзінде Қазақстанның оңтүстігі мен солтүстігінде өсіру сынақтары жүргізілетін өсімдіктер анықталды.

РҒА Халықаралық ынтымақтастық басқармасы бастығының орынбасары Виталий Олегович Мальцев орталықтың ашылу жобасы 2-3 ай ішінде нақты және тез жүзеге асырылғанын және оның әлеуеті зор екенін атап өтті. Ғалымдар жұмысының нәтижесін бірінші болып күтетіндер – өндірушілер мен фермерлер, сондықтан бизнес оның жетістігіне де қызығушылық танытады. Сондай-ақ, ол Scopus журналдарында ғылыми жобалар мен зерттеулердің нәтижелерін халықаралық деңгейде тану үшін жариялаудың маңыздылығына назар аударды. Көздеген жоспарларды жүзеге асыруда сәттілік тілей отырып, ол бәрі ұсақ-түйектен басталып, бірге жұмыс істейтіндердің жақсы және тығыз достығына әкеледі деп түйіндеді.

Орталықты ашу туралы келісімге және қызыл лентаны кесуге салтанатты түрде қол қойылды.

Ресей делегациясының жұмысы үш күнге жоспарланған, оның барысында ғалымдар өз бағыттары бойынша ғылыми-зерттеу орталықтарына барып, бірден бірлескен жұмыстың алғашқы қадамдарын талқылауға және жүзеге асыруға кіріседі. Орталықтың қызметін екі елдің жетекші ғалымдары қадағалайтын болады.